Veelgestelde vragen over de energiecrisis

Lobby

Is inzichtelijk wat de precieze omvang is van de energieproblematiek?

Het beleidsteam Energie van Glastuinbouw Nederland spreekt dagelijks veel ondernemers. Ook via de gewas- en regiocoördinatoren van Glastuinbouw Nederland komen vanuit de hele sector dagelijks signalen binnen. Binnenkort wordt, evenals vorig jaar, een enquête onder leden gehouden om zo een breed en actueel beeld van de situatie op de bedrijven te verkrijgen.

Hoe vindt het contact met de achterban plaats?

Beleidsspecialist Energie & Klimaat, Alexander Formsma, sluit meerdere keren per week aan bij vergaderingen van gewascoöperaties, regiobesturen en Landelijke Commissies om hen bij te praten over de stand van zaken en input op te halen. Ook andere delen van de achterban, bijvoorbeeld de Tuinbouwjongeren, kunnen daarvoor contact met hem zoeken.

Voor welke andere sectoren zijn de hoge energieprijzen een probleem?

Behalve voor de glastuinbouw, zijn de hoge energieprijzen ook voor de industrie en het mkb een groot probleem. Denk aan de groenteconservenindustrie en bedrijven als Tata Steel, kunstmestproducent en CO2-leverancier Yara en een chemiecomplex als Chemelot. Maar denk ook aan: drukkers en wasserijen, metaalbedrijven, (industriële) bakkers, steenbakkers, chemische bedrijven en fabrikanten van producten als kunststof en papier, schadeherstelbedrijven en slagers. Uit recent onderzoek van VNO-NCW en MKB-Nederland blijkt dat een kwart van de ondernemers in deze sectoren verwacht dit jaar al serieus verlies te draaien als gevolg van de extreem gestegen energieprijzen. Een derde voorziet in 2023 (zwaar) in de rode cijfers te belanden.

Overleg met de overheid lijkt tot nu toe weinig resultaat te boeken. Hoe komt dat?

Het kabinet weigert tot nu toe uitzonderingen te maken voor sectoren. Het bedrijfsleven wordt niet te hulp geschoten. In de lobby rond de hoge energieprijzen stond de glastuinbouw er lang alleen voor. Sinds kort wordt het kabinet echter ook door andere sectoren onder druk gezet. Zo hebben werkgeversorganisatie VNO-NCW en de belangenbehartiger van energiegrootverbruikers VEMW het kabinet onlangs laten weten dat de situatie voor de industrie onhoudbaar is.

Benadrukt Glastuinbouw Nederland in de lobby alleen het economisch belang van de sector?

Nee, bij de rijksoverheid en bij Tweede Kamerleden vraagt Glastuinbouw Nederland niet alleen aandacht voor het economisch belang van de glastuinbouw. Benadrukt wordt juist ook de bijdrage die de sector levert aan het oplossen van maatschappelijke opgaven, zoals de innovatieve technologie uit kassen die ons land helpt bij de energietransitie. De publiekscampagne van Glastuinbouw Nederland besteedt hier veel aandacht aan.

Campagne

Waarom is Glastuinbouw Nederland pas na de zomervakantie met acties gestart?

Gekozen is geen actie te voeren tijdens het zomerreces van de Tweede kamer omdat politici én burgers er dan vanwege vakantie geen aandacht voor hebben. Al vóór de zomer is Glastuinbouw Nederland echter begonnen met de voorbereiding van acties tegen de extreem hoge energieprijzen, zodat deze na het reces direct van start kunnen gaan.

Waaruit bestaat de campagne van Glastuinbouw Nederland tegen de hoge energie-prijzen?

De campagne bestaat uit diverse publieksvriendelijke acties en een lobby bij Tweede Kamerleden en ambtenaren van de ministeries van LNV, EZK en Financiën. De looptijd van de campagne is van september tot en met november 2022. Binnen deze periode vinden voorafgaand aan Tweede Kamerdebatten in Den Haag en op andere relevante momenten publieksvriendelijke acties plaats.

Wat is het doel van de publiekscampagne?

De publiekscampagne moet Nederlanders duidelijk maken wat de impact is van het huidige overheidsbeleid op de glastuinbouw. Doel is om sympathie voor de ondernemers in de glastuinbouw op te wekken, te laten zien wat het maatschappelijk belang is van de sector en een saamhorigheidsgevoel te creëren bij de lokale productie in Nederland. Daarnaast moet de campagne het debat in de samenleving over de energieprijzen beïnvloeden en de druk op de politiek opvoeren.

Op wie richt de campagne zich?

De publiekscampagne richt zich op het brede publiek, vooral wonend in de Randstad en de glastuinbouwgemeenten. Verder ligt de focus op maatschappelijke organisaties en op bestuurders en politici in glastuinbouwgemeenten. De lobby-aanpak richt zich op het kabinet, ambtenaren van LNV, EZK en Financiën en op Tweede Kamerleden.

Hoe ziet de publiekscampagne eruit?

De publiekscampagne bestaat uit diverse acties op verschillende momenten en plaatsen:

  • Brievenactie leden: Vanaf 29 augustus hebben ruim zevenhonderd leden van Glastuinbouw Nederland een mail gestuurd aan minister Rob Jetten voor Klimaat & Energie. Daarin uitten zij hun grote zorgen over het voortbestaan van hun teeltbedrijf als gevolg van de hoge energieprijzen.
  • Petitie: Iedereen die de glastuinbouw een warm hart toedraagt kan zich uitspreken over het maatschappelijk belang van de glastuinbouw en een petitie ondertekenen.
  • Social media: Sinds 5 september delen leden van Glastuinbouw Nederland via hun eigen account op Instagram, Facebook en/of LinkedIn de kernboodschap van de campagne. Hiervoor is een toolkit beschikbaar.
  • Overhandiging brieven: Voorzitter Adri Bom-Lemstra heeft op 7 september (Duurzame Dinsdag) kopieën van alle brieven van de ondernemers aan minister Jetten overhandigd.
  • Advertentie: In het Algemeen Dagblad is op 6 september een paginagrote advertentie met de kernboodschap van de glastuinbouw en het campagnebeeld verschenen. De advertentie is ondertekend door Glastuinbouw Nederland, Royal FloraHolland, GroentenFruit Huis en VGB.
  • Website: De website van Glastuinbouw Nederland bevat achtergrondinfo voor het brede publiek over de gevolgen van de hoge gasprijzen voor teeltbedrijven en over de bijdrage van de glastuinbouw aan de energietransitie.
  • Gesprek met minister Jetten: Adri Bom-Lemstra, Alexander Formsma en twee ondernemers hebben op 7 september een gesprek gevoerd met minister Rob Jetten voor Klimaat & Energie.
  • Campagneborden: Op zes grote zichtlocaties langs de snelweg laat Glastuinbouw Nederland campagneborden plaatsen met de slogan ‘De glastuinbouw & Nederland: samen door met de energietransitie’. Voor ondernemers, toeleveranciers en andere sympathiserende organisaties komen spandoeken beschikbaar voor gebruik op zichtlocaties bij glastuinbouwbedrijven.

Wordt er in de campagne samengewerkt met andere organisaties?

Ja. De eerdergenoemde advertentie die op 6 september in het Algemeen Dagblad is verschenen, is medeondertekend door Royal FloraHolland, GroentenFruit Huis en VGB. Op initiatief van Glastuinbouw Nederland komt op 7 september het crisisteam van Greenports Nederland bijeen. Alle ketenpartijen zijn daarin vertegenwoordigd. Voor het eerst zal VNO-NCW bij dat overleg aansluiten zodat de problematiek in breder economisch perspectief kan worden geplaatst.

Aardgasprijs

Wat zijn de mogelijkheden voor extra aardgaswinning in Nederland?

De winning van extra aardgas vanuit het Groningenveld is een optie waar Glastuinbouw Nederland steeds openlijker op wijst. Ook al blijkt het niet nodig te zijn om deze bron te benutten, dan kan alleen al het loslaten van de stelling dat er geen extra gas uit het Groningenveld wordt gewonnen, effect hebben op de hoogte van de gasprijs. Glastuinbouw Nederland heeft de politiek daarom gevraagd de mogelijke rol van Groningen te onderzoeken en te proberen rust te brengen op de gasmarkt.

SDE-subsidie en duurzame warmte

Bestaande duurzame-warmteprojecten in de glastuinbouw met een SDE-beschikking komen in 2023 zonder subsidie te zitten. Hoe komt dat?

De hoogte van de SDE-subsidie is de resultante van de duurzame-warmtekostprijs minus de gasprijs. Doordat de gasprijs op dit moment hoger uitpakt dan de kostprijs van duurzame warmte, komt de subsidie op nul uit. Duurzame warmte wordt daardoor te duur voor telers. Zij zullen de afname van duurzame warmte stoppen of pauzeren en hun WKK aanzetten voor levering van warmte. Dat leidt tot een hoger aardgasverbruik en minder duurzame warmteprojecten, waardoor de energietransitie stilvalt.

Hoeveel projecten met duurzame warmte komen door de hoge gasprijs stil te lig-gen?

Het gaat om ruim 30 biomassaprojecten, 24 aardwarmteprojecten en enkele zonthermievelden in de glastuinbouw. In totaal betreft dat bijna vijfhonderd ondernemers. Als deze wegvallende duurzame warmte vervangen wordt door WKK-warmte betekent dat ruim 700 miljoen m3 extra aardgasverbruik, een stijging van 20% op sectorniveau.

Waartoe leidt het wegvallen van SDE-subsidie voor bestaande projecten met duur-zame warmte?

Het wegvallen van SDE-subsidie ontmoedigt telers door te gaan met de inzet van duurzame warmte. Ondernemers zullen kiezen voor meer betaalbare alternatieven: meer inzet van WKK, uitstel van het planten tot na de winter en het (deels) leeg laten liggen van de kas. Van winstmaximalisatie zal geen sprake meer zijn, waardoor het bestaansrecht van het bedrijf in gevaar komt en in bredere zin het toekomstperspectief van de sector niet langer wordt gewaarborgd.

Hoe kan dit probleem worden opgelost volgens Glastuinbouw Nederland?

Bestaande SDE-beschikkingen kunnen niet worden aangepast, dat is juridisch onmogelijk. Daarom stelt Glastuinbouw Nederland voor om aanvullend op de bestaande SDE-beschikking met een ‘Tijdelijke Regeling Duurzame Warmte’ te komen waarmee additionele beschikkingen kunnen worden afgegeven. Het correctiebedrag in deze additionele beschikking is niet langer gebaseerd op de gasprijs, maar op de zogeheten WKK spark spread (de marge die een teler met WKK maakt door het verkopen van elektriciteit en het inkopen van het benodigde gas). Deze regeling zou bijvoorbeeld gedurende twee jaar van kracht moeten zijn, totdat de energieprijzen op ‘normaler’ niveau zijn teruggekeerd.

Komen duurzame-warmteprojecten echt in de problemen, er zijn toch afnamever-plichtingen?

Bij geothermieprojecten zijn er bronnen waarbij het overgrote deel van de prijs vast is en de commodity zeer beperkt geprijsd. Het vaste deel gaat extreem duur worden, waardoor afnemers een zeer beperkte capaciteit zullen contracteren en weinig volume afnemen. Er zijn ook bronnen waar alles variabel is en afnemers ervoor kiezen minder volume af te nemen. Door de wegvallende SDE-subsidie in 2023 (en vermoedelijk ook in 2024) zal geothermie nog wel goedkoper zijn dan aardgaswarmte, maar feitelijk te duur worden voor de tuinder met WKK-warmte (door de verkoop van WKK-elektriciteit). Zolang de aardwarmtebron boven zijn minimum debiet blijft, zal deze kunnen blijven produceren. Komen er echter tuinders in financiële problemen en wordt het afnamevolume te laag, dan zal de bron uitgezet worden. Projecten met biomassa en zonthermie zijn vaak projecten van één ondernemer. Deze duurzame warmte zal te duur worden, waardoor de teler zijn WKK zal aanzetten.

Kan de sector het wegvallen van SDE-subsidie voor duurzame warmte opvangen door de hogere energiekosten door te berekenen?

Voor glastuinbouwbedrijven is het essentieel om zowel nationaal als internationaal concurrerend te kunnen produceren. Dat komt nu voor bedrijven die gebruik maken van duurzame warmte in gevaar door de mismatch in de SDE-regeling Duurzame Warmte voor glastuinbouw.

Is WKK niet té goedkoop?

WKK heeft een zeer gunstige gasinkooppositie en daardoor ook een goede positie op de elektriciteitsmarkt, zowel wat reguliere levering betreft als levering op de onbalansmarkt. Er geldt geen energiebelasting en bij het overgrote deel van de tuinders zijn er bovendien geen kosten als gevolg van deelname aan het Europese CO2-emissiehandelssysteem ETS.

Zal WKK om die reden duurder gemaakt worden?

Ja, WKK-gas zal vanaf 2025 beprijzing gaan krijgen in het nieuwe CO2-sectorsysteem. Bovendien is in het coalitieakkoord van het kabinet opgenomen dat de WKK-inputvrijstelling energiebelasting verminderd zal worden. Daardoor zal het warmtedeel en/of het eigen verbruik van de WKK-elektra duurder worden.

De fiscale maatregelen voor 2025 uit het coalitieakkoord lossen het probleem toch al op?

Het tuinbouwtarief energiebelasting betreft ketelgas, dat is niet de referentie voor duurzame-warmteprojecten. Ruim twee derde van het glastuinbouwareaal heeft namelijk een WKK (een derde van aantal bedrijven). Bij de vermindering van de inputvrijstelling voor WKK-gas zal ten minste het gas dat wordt gebruikt voor teruglevering aan het net, vrijstelling behouden. Immers die elektra wordt reeds belast bij de eindverbruiker. Er blijft dus een effect van inkomsten uit stroomlevering: de kale gasprijs is ook dán niet de juiste referentie. De fiscale maatregelen lossen het probleem dus niet op.

De overheid kan het gasverbruik van WKK’s afschalen in het kader van het Be-scherm- en Herstelplan Gas. Zo kan het extra gasverbruik toch ook worden voorko-men?

Dat klopt. Dat zal in eerste instantie op vrijwillige basis zijn, via een zogeheten biedladder. Later wordt het wellicht verplicht. In alle gevallen zal de overheid er echter voor gaan betalen. Met het voorstel van Glastuinbouw Nederland wordt het gasverbruik ook beperkt, maar zijn de kosten reeds gedekt uit de SDE-reserveringen in de bestaande beschikkingen.

Door de teruglevering van WKK-elektriciteit door telers, blijft het landelijke net in balans. Is die balansfunctie wel zo groot als de glastuinbouw stelt?

Volgens landelijk netbeheerder TenneT speelt de glastuinbouw-WKK een belangrijke rol in het reguleren van de netbalans. De glastuinbouw kan 25% van de piekvraag beleveren. Er zijn andere opties in de markt beschikbaar, maar die zijn duurder en minder flexibel. Bovendien krijg je er bij de glastuinbouw nog mooie en gezonde producten bij.

De glastuinbouw lijkt zijn CO2-emissiedoelen niet te halen. Waarom moet de sector dan steun krijgen?

Het beeld wordt vertekend door de emissie die hoort bij de gasinzet voor elektralevering aan het net. Onderstaand de cijfers voor het totaal (inclusief de netlevering) en voor de teelt apart, beide op sectorniveau en per vierkante meter kas.

CO2-emissie temperatuur gecorrigeerd

1990

2000

2010

2020

Totaal sector incl. netlevering (Mton)

7,4

7,3

7,8

6,3

Teelt sector (Mton)

7,4

7,2

5,5

4,6

Totaal per m2 incl. netlevering (kg/m2)

75,8

68,9

75,2

62,2

Teelt per m2 (kg/m2)

75,8

68,2

53,4

45,7

 

 

 

 

 

Gasverbruik totaal (mrd m3)

3,8

3,7

4,5

3,4

In 2020 ligt de CO2-emissie door de elektralevering dus 1,7 Mton hoger. Daarnaast wordt er ook opgewekte stroom op het bedrijf ingezet in plaats van stroom uit het net (1,1 Mton). Bij elkaar 2,8 Mton gerelateerd aan de elektraproductie in de WKK, maar hierdoor werd buiten de glastuinbouw 4,4 Mton CO2-emissie vermeden in centrales. Per saldo is er dus 1,6 Mton reductie op nationaal niveau.

Glastuinbouw Nederland - © 2024