Energie

Onderzoekers van Wageningen University & Research hebben voorbeelden uitgewerkt van fossielvrije teelten voor zes gewassen (belichte en onbelichte teelt). Wat nog ontbrak was de strategische en economische afweging tussen de verschillende opties. In het project Kennisuitwisseling Fossielvrije Glastuinbouw is intensief gecommuniceerd met de sector over de opties voor een fossielvrije bedrijfsvoering. Dat resulteerde dit jaar in een roadshow met dertig kleinschalige bijeenkomsten in het land en in het Fossielvrij Plaza op de HortiContact in Gorinchem. Tijdens de vakbeurs passeerden in drie dagen tijd diverse actuele onderwerpen de revue, met inbreng van telers, onderzoekers en specialisten. 2019 was tevens het jaar van 10 jaar Het Nieuwe Telen.

De externe CO₂-behoefte van de glastuinbouw is 2,5 Mton bij de situatie dat er geen aardgas meer wordt gebruikt. De sector heeft de ambitie om in 2040 klimaatneutraal te zijn. CO₂ is daarvoor een randvoorwaarde. Glastuinbouw Nederland stelde een actieplan op om de CO₂- voorziening veilig te stellen. Door lobby nam de Tweede Kamer een motie aan die het kabinet oproept de noodzakelijke maatregelen te nemen. Bronnen waaraan wordt gewerkt zijn: CO₂ uit biogas, uit rookgassen van afvalverbrandingsinstallaties en uit buitenlucht. Na ruim een jaar bouwen is afvalenergiebedrijf AVR in het najaar begonnen met de afvang en levering van de eerste tonnen CO₂ aan de glastuinbouw.

Conform voorstellen van Glastuinbouw Nederland werden voorstellen voor versterking van het programma Kas als Energiebron (geothermie, restwarmte en elektrificatie) stevig op de kaart gezet. Ook vernieuwende opties zoals de daglichtkas, aquathermie en composteringswarmte kunnen via de SDE++ regeling verder worden ondersteund. De voorstellen die samen met de ondernemers en de overheid zijn ontwikkeld, zijn volledig door het kabinet overgenomen. Tevredenheid alom. In totaal is tot en met 2030 €250 miljoen extra budget beschikbaar voor het programma Kas als Energiebron in aanvulling op de bestaande inzet. Tijdens ledenbijeenkomsten heeft de achterban haar steun uitgesproken voor het Klimaatakkoord. Deze steun is afhankelijk van vijf randvoorwaarden: oplossing voor de CO₂-voorziening, garantie op voldoende netcapaciteit elektriciteit en warmte, behoud van een concurrerende en moderne sector, behoud van de gasinfrastructuur en WKK als back-up voor warmte, elektriciteit en CO₂ en terugdraaien van de ODE elektriciteit.

In diverse glastuinbouwregio’s in het land zijn, met ondersteuning vanuit Glastuinbouw Nederland, warmtecoöperaties opgericht met als doel duurzame alternatieven voor warmte, elektriciteit en CO₂. Een algemene trend in de ontwikkeling van aardwarmte is een belangrijke rol voor externe partners en bronnen. In de SDE+ ronde van oktober 2019 zijn tenminste negen aanvragen gedaan voor geothermieprojecten in Westland en Oostland. Een andere ontwikkeling is dat restwarmte uit Rotterdam voor Westland steeds concreter gaat worden. Dit wordt uitgewerkt binnen ‘Warmtesysteem Westland’. In Oostland vindt een soortgelijk proces plaats in de ‘Warmte Samenwerking Oostland’. In deze processen zijn nadrukkelijk de gevormde warmtecoöperaties betrokken. De Duurzame Energie coöperatie Asten-Someren kreeg in de zomer groen licht voor de aanleg van een warmtenet in het gebied. In januari 2020 wordt gestart met de aanleg.

Een nadere bestudering van de op Prinsjesdag gepresenteerde kabinetsplannen maakte, tot verbijstering van de gehele glastuinbouw, duidelijk dat gebruikers in tariefgroep 3 (verbruik 50.000 tot 10 miljoen kWh) per 1 januari te maken krijgen met een ODE-tariefstijging van maar liefst 177%. Een averechts effect op het Klimaatakkoord en financiële problemen voor honderden ondernemers. “Dit is niet besproken aan de klimaattafel en volkomen onacceptabel. Gaan we niet doen”, reageerde voorzitter Sjaak van der Tak. Hij mobiliseerde de sector en met een 1.500 keer ondertekende petitie aan de Tweede Kamer werden de zorgen en onrust zichtbaar gemaakt. Ook gemeenten, provincies, energiebedrijven, banken, Greenports en warmtecoöperaties kwamen in actie. Zonder resultaat, maar de lobby wordt met volle inzet voortgezet. Een maand later geeft de Eerste Kamer, middels het aannemen van een motie, de sector wel een belangrijke steun in de rug.

Het ministerie van LNV reserveert een recordbedrag voor verduurzaming van de glastuinbouw, zo bleek op Prinsjesdag. Uit de begroting viel op te maken dat €21,7 miljoen is vrijgemaakt voor onderzoeksopdrachten op het gebied van de innovatieagenda en energietransitie. Het gaat dan om onderzoek voor de glastuinbouw met onder andere aandacht voor weerbare planten en teeltsystemen. Van dat bedrag is €16,2 miljoen voorzien voor kennisopbouw vanuit Kas als Energiebron. Er wordt ook dit jaar ingezet op onderzoek en pilots naar fossielvrije teelt en kennisdeling daarover. Verder worden de bestaande subsidieregelingen versterkt om toepassing van besparende en duurzame technieken meer te stimuleren. De gebiedsaanpak wordt verder versterkt en richt zich op de omschakeling naar klimaatneutrale energievooriening in de gebieden en clusters en een sterke verbinding met het landelijk beleid.