Water & Omgeving

In het eerste kwartaal van dit jaar gingen vijf nieuwe onderzoeken van start binnen het programma Glastuinbouw Waterproof. Onderzoeken binnen de Publiek-Private Samenwerking van de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen worden gefinancierd door het programma Kennis in je Kas (KijK), aangevuld met overige private partijen, Stowa en het ministerie van LNV. De uitvoering ligt voornamelijk binnen de kennisinstellingen Wageningen University & Research, KWR, SFCC en Deltaris. De vijf onderzoeken die in 2019 van start gingen zijn: Voorkomen en bestrijden emissies kasteelten II (telen met toelating meer natrium, meten schadelijke stoffen), Waterkwaliteit sneller in beeld, Zorgplicht grondgebonden teelten, Coastar en Optimalisatie bemesting met ion specifieke sensoren.

Op 20 maart ging Nederland naar de stembus voor de Provinciale Statenverkiezing én voor nieuwe vertegenwoordigers in de waterschappen. Enkele van die waterspecialisten kwamen enkele maanden later aan het woord in een speciale editie van vakblad Onder Glas waarin extra aandacht werd besteed aan de ongewenste waterstromen tijdens de teeltwisseling. Deze samenwerking kwam tot stand op initiatief van het Afsprakenkader Emissieloze Kas. Gekozen werd voor publicatie aan het einde van de zomer, zodat telers de informatie later dat jaar konden toepassen. In dit themanummer aandacht voor het voortdurend toenemende belang van hygiëne, maar ook voor de noodzaak om lozingen van chemische en schoonmaakmiddelen te vermijden, mede met oog op het inkrimpende middelenpakket.

De besturen van het Afsprakenkader Emissieloze kas zetten hun samenwerking nog vier jaar voort, zo werd eind april duidelijk. De gemeenten Westland, Lansingerland, Zuidplas, Waddinxveen, Midden-Delfland en Pijnacker-Nootdorp, Glastuinbouw Nederland (regio Zuid-Holland), het Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard en het Hoogheemraadschap van Delfland werken ook de komende jaren gezamenlijk aan verbetering van de waterkwaliteit. Emissies van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen moeten in 2027 zijn teruggebracht tot bijna nul. Deze aanpak heeft afgelopen jaren geleid tot goede resultaten. Dit jaar konden telers binnen de actie ‘schone kast’ kostenvrij middelen inleveren, waarvan de toelating inmiddels is verlopen of beperkt, of middelen die niet meer passen in de huidige duurzamere, geïntegreerde gewasbeschermingsaanpak. De gebiedsgerichte aanpak, waarbij met telers intensief wordt samengewerkt aan de verbetering van de waterkwaliteit in het oppervlaktewater, is verder doorgezet.

In een bericht in februari vielen de termen voor het eerst: Natuurbeschermingswet, NB-vergunning, Natura 2000-gebied en PAS, oftewel Programmatische Aanpak Stikstof. Hoeveel stikstof stoot een bedrijf uit in de buurt van een aangewezen natuurgebied. Het betrof vooral een waarschuwing: let op, het kan zijn dat een melding of vergunning vereist is. De toon veranderde na een uitspraak van de Raad van State dat geen toestemming kan worden gegeven voor verhoogde stikstofuitstoot op basis van de PAS. De daaruit voortvloeiende aanbevelingen van de commissie Remkes maakte de zaak er niet eenvoudiger op. Het gevolg: heel veel boeren op het Malieveld en een boordevol dossier, ook voor de glastuinbouw. Wordt vervolgd in 2020.

In Greenport Aalsmeer is het afgelopen jaar geïnvesteerd in het opzetten van een nieuwe gebiedsgerichte aanpak voor herstructurering. Een eerdere inventarisatie liet zien dat er wel belangstelling is vanuit glastuinbouwondernemers in de Greenport, maar daadwerkelijke initiatieven voor hervestiging of herstructurering niet van de grond komen. Met de gebiedsgerichte aanpak wordt per deelgebied ingezoomd op de daadwerkelijke mogelijkheden voor reconstructie en herstructurering en wat daarvoor nodig is. Vanuit Greenports Nederland is vervolgens een ruimtelijke tafel opgezet om de mogelijkheden van de diverse instrumenten inzichtelijk te krijgen en zonodig nieuwe instrumenten inzetbaar te maken. Hiertoe is onder meer (in Greenport West-Holland) een pilot gestart om te bezien of het instrument van de wettelijke herverkaveling soelaas kan bieden voor herstructurering van glastuinbouwgebieden.

Al jaren werkt de Rijksoverheid aan de nieuwe Omgevingswet. Eind 2018 ging het concept-Invoeringsbesluit ter inzage. Het huidige Activiteitenbesluit gaat in 2021 over in het Besluit Activiteiten Leefomgeving (BAL), onderdeel van de Omgevingswet. De nieuwe wet vergt meer van de ondernemer, onder andere door de overgang van landelijke naar regionale regelgeving. Voor de glastuinbouw gaat een aantal rijksregels over van het Activiteitenbesluit naar het BAL, maar meerdere milieuaspecten (onder andere geluid) worden straks door de gemeente geregeld in het omgevingsplan en de lokale verordening. Ook kan een gemeente nog extra eisen stellen bovenop de landelijke voorschriften. Het is belangrijk daar goed op te letten, want het is nog maar een jaar tot de wet van kracht wordt.

Door inzet van langzaamwerkende meststoffen en meer hergebruik van drainwater is de emissie bij phalaenopsis binnen de perken te houden. Groei en kwaliteit lijden er niet onder en blijven in de pas met de referentiebedrijven, die op de traditionele manier bemesten. De werkwijze is nu nog te experimenteel om grootschalig toe te passen. Op verzoek van Glastuinbouw Nederland is de emissienorm voor potorchidee in de periode 2021-2023 bijgesteld van 100 naar 125 kg N/ha. Bij lisianthus vindt een onderzoek plaats naar de mogelijkheden om in de toekomst volledig zonder emissie te kunnen telen. Tot die tijd is op verzoek van Glastuinbouw Nederland de gebruiksnorm voor stikstof bij lisianthus verhoogd van 2500 naar 3250 kg/ha.

De stuurgroep van het Platform Duurzame Glastuinbouw stelde in januari de handreiking ‘Aanbrengen en verwijderen van schermmiddelen’ vast. Daarmee komt meer duidelijkheid over wat van telers wordt verwacht om visuele verontreiniging van het oppervlaktewater te voorkomen bij het reinigen van het kasdek. Het water mag niet in een vuilwaterriool worden geloosd, maar wel op een andere manier. Bij het lozen in een oppervlaktewaterlichaam mag geen visuele verontreiniging plaatsvinden. De opgestelde handreiking maakt duidelijk wat telers kunnen doen om het visuele effect (de witverkleuring) in het oppervlaktewater te beperken. Als alle stappen uit de handreiking zijn gevolgd en desondanks is er witverkleuring van het oppervlaktewater, dan is de ondernemer in principe niet in overtreding. Bij twijfel blijft het zinvol te overleggen met het waterschap.

Keuze voor een collectief was een van de opties om te voldoen aan de zuiveringsplicht die in 2018 inging. Collectieven krijgen tot 2021 de tijd om dit te realiseren. Een van die projecten is het veelbesproken AWZI Nieuwe Waterweg. In het verzorgingsgebied ligt in totaal ongeveer 1.865 ha kas. Glastuinbouw Nederland heeft samen met het Hoogheemraadschap van Delfland uitgezocht of het mogelijk is om op de installatie in Hoek van Holland een centrale zuiveringsstap te realiseren voor de verwijdering van gewasbeschermingsmiddelen. In 2019 is besloten een nieuwe zuiveringstechniek uit te werken, nadat de toepassing van poeder actief kool niet haalbaar bleek. Er is door ca. 1.100 ha glastuinbouw aangegeven geïnteresseerd te zijn in deelname aan deze collectieve zuivering.