Energie

Meer dan de helft van de glastuinbouwondernemers in Nederland ondervindt op het bedrijf een kostenstijging als gevolg van de hoge gas- en elektriciteitsprijzen. Deze kostenstijging wordt het meest gevoeld bij de potplantenbedrijven (64%), terwijl de glasgroentebedrijven de effecten zowel merken door een kostenstijging (49%) als door een opbrengstenderving (36%). Dit blijkt uit de ledenenquête die Glastuinbouw Nederland hield in het kader van een inventarisatie naar de effecten op bedrijven door de hoge energieprijzen. Uit deze enquête blijkt verder dat zo’n 75% van de ondernemers een gedeelte van hun gas- en elektriciteitsbehoeften voor dit jaar heeft vastgelegd. Als de huidige energieprijzen aanblijven, verwacht 38% van de ondernemers dat er binnen het jaar liquiditeitsproblemen op het bedrijf ontstaan. Bovendien geeft 35% van de ondernemers aan dat zij dan langdurige financiële problemen verwachten. Door deze enquête, waaraan ruim 40% van de leden deel nam, heeft Glastuinbouw Nederland een completer beeld gekregen van de effecten van de hoge energiekosten voor haar leden. Glastuinbouw Nederland vindt de situatie zorgelijk, zeker gezien de uitdagingen die er liggen in het kader van de energietransitie.

Ook in 2021 zijn op veel plekken weer stappen gezet richting een klimaatneutrale energievoorziening. Hierbij levert de gebiedsgerichte aanpak een belangrijke bijdrage. Er wordt samengewerkt met betrokken ondernemers, regionale overheden, ministerie van LNV en de greenports in elk glastuinbouwcluster in Nederland. Ondernemerscollectieven in de clusters worden ondersteund met kennis en kunde in alle fases van de totstandkoming van klimaatneutrale opties voor de warmte- en CO2-voorziening. Bij de aanpak en fasering wordt maatwerk geleverd op basis van de lokale situatie. Glastuinbouw Nederland begeleidt ondernemers bij de oprichting van een energie-/warmtecoöperatie, bij het proces rond de projecten en draagt zorg voor de verbinding tussen warmtecoöperaties onderling. Dat gebeurt onder andere ten aanzien van Warmtesysteem Westland en WarmteSamenwerking Oostland. In 2021 is voor de grootste warmtecoöperatie in het Westland een investeringsbeslissing genomen voor het ontwikkelen van drie geothermiedoubletten. Ook is de Infraco opgericht door alle warmtecollectieven in het Westland  voor het regelen van een gebieddekkende warmte-infrastructuur. In Oostland zijn voor drie warmtecoöperaties projecten voorbereid waar begin 2022 een investeringsbeslissing wordt verwacht.

Het Zwaard van Damocles dat sinds eind 2019 hangt boven gebruikers in tariefgroep 3 elektriciteit, is dit jaar nog niet weggenomen. We zien wel een steeds bredere beweging in de politiek. Van de in 2020 aangekondigde compensatieregeling werd voor de jaren 2021 en 2022 11 miljoen per jaar voor de glastuinbouw gereserveerd. De conclusie is echter dat echte compensatie niet mogelijk is wegens staatssteunregels. In samenwerking met LNV wordt gekeken of we dit geld kunnen inzetten om nu nog onrendabele overdimensionering en warmtekoppelingen voor nieuwe duurzame warmteprojecten in de glastuinbouw te ondersteunen. Daarnaast is het opplussen van bestaande subsidiepotten ook een serieuze optie. Op die manier zijn we het geld als sector zijnde in ieder geval niet kwijt. Tijdens het Kamerdebat over de Miljoenennota op donderdag 23 september werd bekendgemaakt dat de ‘oude’ coalitiepartijen VVD, D66, CDA en CU het eens zijn geworden over extra investeringen. Die zijn onder andere bedoeld om de energierekening van zowel huishoudens als MKB-bedrijven te verlagen. Er wordt daarmee 125 miljoen euro ingezet voor een verlaging van de tweede en derde schijf van de ODE op elektriciteit. Glastuinbouw Nederland benadrukt wel dat het gewenste, gunstige effect van de motie afhangt van de uitvoering. Voor de echte oplossing en daarmee de genadeslag voor de ODE op elektriciteit kijken we naar het nieuwe kabinet en regeerakkoord.

In 2021 zijn belangrijke stappen gezet om de CO2-voorziening te behouden en uit te breiden. Dit is cruciaal, omdat de CO2-voorziening een randvoorwaarde is voor de ontwikkeling van een klimaatneutrale sector. Mede door lobby vanuit Glastuinbouw Nederland is dit najaar de SDE++ subsidieregeling opengesteld voor CO2-levering aan de glastuinbouw van met name afvalenergiebedrijven en houtstookprojecten van glastuinbouwondernemers. Hiervoor zijn in het najaar 29 projecten aangevraagd. Daarnaast is met Prinsjesdag € 23 miljoen gereserveerd op de LNV-begroting voor uitbreiding van de CO2-levering. Ook is na veel lobby door de overheid de zogenoemde innovatiepilot CO2-toedeling uitgevoerd. Dit laatste is van belang om CO2-levering van Shell aan OCAP te behouden, door een verrekening met groene CO2 van Alco. Positief is dat de administratieve verrekening kan gaan werken, maar er zijn nog risico’s en technische belemmeringen. Hieraan is verder gewerkt door onder andere OCAP en Glastuinbouw Nederland. Bij de overheid is aangekaart dat dit samen moet worden opgepakt, inclusief dat de verrekening voor meerdere situaties zou kunnen gaan gelden. Ander aangekaart knelpunt is dat de SDE++ regeling moet worden verbeterd in samenhang met andere prikkels zoals CO2-heffing, EU-ETS en erkenning van de CO2-emissiereductie. Dit is van belang om de CO2-voorziening uit te breiden en dat CO2-bronnen (mede) kiezen voor CO2-hergebruik in plaats van opslaan onder de Noordzee.

De ambitie is dat de sector in 2040 zonder fossiele energie produceert. Daar werken we al vele jaren aan via afspraken met de overheid zoals Kas als Energiebron. In 2019 is het Klimaatakkoord gekomen met vervolgafspraken t/m 2030. Vanwege de ODE is dat destijds niet getekend door Glastuinbouw Nederland. In plaats daarvan is ingezet om het Klimaatakkoord te vertalen naar een convenant met daarin wél goed afspraken. In 2021 is daar hard aan gewerkt in samenspraak met de expertgroep Energie. We verwachten het convenant begin 2022 te kunnen voorleggen aan de achterban. Glastuinbouw Nederland, Greenports Nederland en de ministeries van LNV, EZK en Financiën, verwachten in het voorjaar het convenant te kunnen ondertekenen met het nieuwe kabinet. In het convenant worden afspraken gemaakt over: CO2-doel 2030; CO2 sectorsysteem en doorontwikkeling naar een betere en vooraf transparante CO2-beprijzing; Gebiedsgerichte aanpak met focus op implementatie duurzame energievoorziening; Afspraken over realisatie, ondersteuning en verbetering randvoorwaarden met betrekking tot CO2-voorziening, geothermie, restwarmte, all-electric, bio-energie, inclusief afspraken hoe te handelen als realisatie achterblijft; Voortzetting en intensivering Kas als Energiebron met betrekking tot kennisontwikkeling en -uitwisseling en sectorspecifieke subsidieregelingen EG en MEI.

De kennisontwikkeling binnen Kas als Energiebron loopt volop door. Tientallen haalbaarheidsstudies, kasproeven, demonstratie- en monitoringsprojecten lopen. Een belangrijk onderwerp is LED-belichting, maar ook CO2, betere isolatie en uiteraard Het Nieuwe Telen. Daarbij is het essentieel dat de ontwikkelde kennis ook structureel wordt overgedragen. Naast de BCO’s die meedraaien met projecten, worden er dit jaar steeds meer maatwerktrajecten geleverd rond de proeven. Steeds vaker wordt in overleg met de landelijke commissies gekeken waar de behoefte ligt. Zo zijn er naast de standaard HNT-cursussen voor telers en niet telers, ook ‘in company cursussen’ gegeven en zijn er maatwerk cursussen HNT op gewasniveau georganiseerd. In samenwerking met AAB is een nieuwe cursus ontwikkeld en gestart op het gebied van techniek. In deze cursus worden de cursisten praktisch aan de hand meegenomen; wat zijn de huidige mogelijkheden met name op het gebied van duurzame energie? Daarnaast wordt ook een aantal scenario’s geschetst, om telers zo een goed mogelijk beeld te geven van teeltontwikkelingen richting de toekomst. Ook is een aantal interactieve sessie gegeven omtrent de huidige uitdagingen in de energiemarkt. In de kennisoverdracht ontstaat daarbij een nieuwe balans tussen online en fysieke bijeenkomsten, waardoor het bereik alleen maar groter wordt.