Inleiding
Tijdens het winterseizoen 2022-2023 was er door de hoge energieprijzen vrijwel geen belichte teelt. Veel telers die eerder met SON-T belichtten, maakten de overstap naar energiezuinige LED-belichting. Dit leidde tot vragen over het telen onder full-LED, waarop een monitoringstraject met circa vijf telers is gestart.

Aanleiding monitoring
Tomatenteelt onder full-LED wordt gekenmerkt door een hoog vochtniveau in de kas,  door minder ventilatie en minder afgifte van warmte door LED-lampen. Het doel van de monitoring, die liep van november 2023 tot maart 2024, was het vergelijken van het klimaat en het bieden van praktische oplossingen bij problemen, evenals het inventariseren van vragen voor verder onderzoek.

Data verzameling
Er is een breed scala aan gegevens verzameld, waaronder klimaatgegevens, plantregistraties, lichtmetingen, verticale temperatuurmetingen, houdbaarheidsproeven, en analyses van plantsappen en water (gift en drain). Niet alle vragen konden tijdens de monitoring worden beantwoord; deze worden als aanbevelingen voor vervolgonderzoek benoemd.

Centrale vraag en resultaten
De centrale vraag was: In welke mate en op welke wijze moet de verdamping worden gestimuleerd om vochtproblemen en gebreksverschijnselen te voorkomen?
Uit de resultaten blijkt dat een tomatenteelt onder hoog vochtniveau mogelijk is zonder gebreksverschijnselen, hoewel er geen productiecijfers zijn gedeeld vanwege bedrijfsgevoelige informatie. Bij de gangbare lichtniveaus van 250-300 µmol/m²/s is de verdamping hoger en worden geen gebreksverschijnselen waargenomen. De teelt moet nog verder geoptimaliseerd worden.

Aanbevelingen voor vervolgonderzoek

1. Lichtbenuttingsefficiëntie (LBE):
   • Bij hogere LED-lichtniveaus worden niet de verwachte producties gehaald.
   • Er is meer inzicht nodig in de herverdeling van suikers binnen de plant onder LED-verlichting.
   • Analyses van plantsappen tonen dat in de donkerste maanden te veel suikers in de bladeren blijven, niet in de vruchten.
   • Het is onduidelijk welke teeltinstelling meer suikers in de vruchten kan brengen.
2. Nutriënten:
   • Er bestaat veel losse kennis over nutriënten, maar een bundeling is wenselijk om overzicht en toepasbaarheid te vergroten.
3. Gedrag van hommels:
   • Hommels moeten minimaal 4 uur per dag de kas kunnen binnenkomen, bij voorkeur tussen 8.00 en 13.00 uur. Dit is energie-intensief en beïnvloedt het klimaat in de kas.
   • Onderzoek (KAE-project “LED’s pollinate”) toont dat hommels moeite hebben met foerageren bij kortere dagen en weinig zonlicht, mogelijk door gebrek aan blauw, groen/wit licht en UVA.
   • Onderzocht moet worden of UV-doorlatende schermen dit probleem kunnen verhelpen, of dat andere factoren een rol spelen.

Financiering
Dit onderzoek is uitgevoerd door Wageningen University & Research, business unit Glastuinbouw en Bloembollen en gefinancierd en gecoördineerd door Kas als Energiebron, een innovatieprogramma van het ministerie van LVVN en Glastuinbouw Nederland. Deze monitoring is uitgevoerd in nauwe samenwerking met vijf tomatenteeltbedrijven.

Een rapport - over eerder onderzoek - naar de invloed van licht op bestuivers is hier te lezen.