Gietwaterfabriek AquaReUse in Bleiswijk grote stap verduurzaming glastuinbouw

Op 23 april werd AquaReUse geopend: een waterzuiveringsinstallatie in Bleiswijk die op warme belangstelling in binnen- en buitenland kan bogen. Het systeem zorgt er voor dat elf glastuinbouwcomplexen op een gesloten watercircuit functioneert. Interessant voor Nederland: nog minder vervuilende stoffen naar het oppervlaktewater. Noodzakelijk voor bijvoorbeeld Chinese stedenagglomeraties waar niet eens schoon oppervlaktewater voorhanden is.

Tijdens een debatbijeenkomst in het kassencomplex van de universiteit van Wageningen naast de A12, keken de betrokkenen terug op het ontwikkelproces van de gietwaterfabriek. De belangrijkste conclusie: vaak schrijft de overheid van bovenaf met wetten en regels voor hóe iets moet gebeuren. Veel slimmer zou zijn als de overheid zich beperkt tot het stellen van doelen en het ‘hoe’ aan de samenwerkende partijen zou overlaten. Dan maak je als samenleving gebruik van de creativiteit van de belanghebbenden en krijg je innovatie van onderaf. De rol van de overheid zou zich naast het stellen van doelen en kaders moeten beperken tot het faciliteren van innovaties die bijdragen aan het bereiken van een doel. Een stok achter de deur blijft nodig om iedereen bij de les te houden.
 
Sprookje
Bij AquaReUse is dat in feite gebeurd: het doel was nul emissie naar het oppervlaktewater en het verminderen van het gebruik van grondwater door hergebruik van gietwater in de kas. Op een restfractie na (waar nog aan gewerkt wordt) zijn de twee doelen gehaald. Interessant is, dat de gekozen oplossing door eendrachtige samenwerking economisch haalbaar is gemaakt.

Agnes van Zoelen, bestuurder bij het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard: “Het is een sprookje dat uitkomt. Iedereen profiteert namelijk. Tuinders worden minder afhankelijk van externe waterbronnen zonder extra kosten, het hoogheemraadschap maakt minder kosten bij het zuiveren van water en de milieubelasting neemt af waar de samenleving in zijn geheel van profiteert. En ten slotte heeft de BV Nederland er een exportproduct bij dat belangstelling heeft gewekt van Spanje tot China.”
 
Ongemakkelijk
Het scheelde maar een haar of AquaReUse was er niet gekomen. De ontwikkeling van de waterrecyclingfabriek paste namelijk niet in de bestaande Europese regelgeving en moest dus eigenlijk volgens de letter van de wet worden verboden!
 
Directeur-Generaal Milieu van het ministerie van I&M Chris Kuijpers lichtte enigszins ongemakkelijk toe dat regelgeving nu eenmaal altijd een beetje achter loopt. “Regels en wetten leggen vast wat er in het heden moet en niet wat in de toekomst kan. Ik prijs daarom de vasthoudendheid van de partners achter AquaReUse die tot in de burelen van de Europese Commissie hun plannen hebben verdedigd.”
 
Kern van het ‘regelprobleem’ betrof het vraagstuk of de financiering van deze innovatie verkapte staatssteun betrof. De overheden (rijk, provincie, waterschap en gemeente) wilden het project financieel stimuleren, omdat een gesloten watercyclus in de tuinbouw de oplossing voor heel wat problemen is. ‘Mag niet’, zei de EU en er volgde een worsteling die jaren duurde.
 
De oplossing diende zich aan toen het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard zijn nek uitstak en het projectleiderschap op zich nam. Na een decennium voorbereiden duurde de bouw van de waterzuivering vervolgens slechts een jaar. In de tussentijd werden de belemmerende Brusselse regels geschrapt en voortaan hoeft het stimuleren van dit soort innovaties gelukkig alleen nog maar te worden gemeld.
 
Allergie
Aan het debat namen ook twee succesvolle ‘duurzame ondernemers’ deel. Zij benadrukten dat duurzame projecten eigenlijk alleen slagen als ze economisch haalbaar zijn. Eduardo van den Berg van Pharmafilter: “Verduurzamen om te verduurzamen geeft alleen maar allergische reacties. Het blijft alleen bij processen die leiden tot een economisch voordeel met een duurzaam resultaat als gevolg.”

Pharmafilter bereikte dit door in ziekenhuizen vaste afvalstromen te combineren met afvalwater en deze gecombineerde stroom centraal te behandelen. “Veiliger, goedkoper en schoner. En vanwege de terugwinning van energie door afvalvergisting en water voor hergebruik als proceswater ook nog duurzaam.”
 
Sinaasappelschillen
Ook de ontwikkelaar van duurzame bedrijventerreinen Owen Zachariasse benadrukte het economische aspect. “Zero emissie? Dat klinkt alsof je 0 procent ‘bad guy’ wil zijn. Als businessman ben ik liever 100 procent ‘good guy’.” Dat lukt volgens Zachariasse als je op alle aspecten van bedrijfsvoering succesvol bent en alle belanghebbenden daarvan meeprofiteren. “De oplossing? Maak de taart groter! Laat meer mensen meegenieten.” Om dit uit te leggen, gebruikte Zachariasse een metafoor: “Zie het als het delen van een sinaasappel. Ieder de helft? Dan zijn twee partijen matig tevreden en heb je de ‘emissie’ van de schillen. Maar als je beide partijen betrekt in de oplossing dan zou de uitkomst ook heel anders kunnen zijn. De ene partij maakt van het sap een drank de ander partij maakt van de schillen een smaakvolle taart.” Met andere worden: niet twee keer de helft, maar één plus één is drie!

In de bouw doet Zachariasse iets soortgelijks. “We bouwen vastgoed in een tijd dat grondstoffen steeds schaarser en duurder worden.” Haal je een ouderwets gebouw uit elkaar, dan hou je ‘schillen’ over die je weg moet gooien. “In onze filosofie is een gebouw de grondstoffenwinkel van de toekomst. Als je goed vastlegt wat je er in stopt, waar het zit en hoe het verwerkt is, kun je de bouwgrondstoffen er bij de sloop weer uithalen en opnieuw gebruiken.” In plaats van een kostenpost, wordt de afbraak een bron van inkomsten. Duurzaam en economisch aantrekkelijk want je gooit geen ‘schillen’ weg. “Ik ben geen hippie, ik ben een zakenman in een mooi pak. De overeenkomst die ik met een idealist als Bob Dylan heb, is dat we allebei inzien dat ‘the times they are a-changin’.”
 
18-duizend keer de norm
Het klinkt verleidelijk: stel een doel, zorg dat iedereen kan profiteren en de wereld verduurzaamt vanzelf. Theo Ammerlaan, tomatenkweker uit Bleiswijk ziet dat anders. Doelen stellen prima, maar dan moet iederéén daar naar toe werken en niet alleen een paar enthousiastelingen. “Als ik zie wat sommige collega’s binnen de sector nog uitstoten naar het oppervlaktewater…. Dat kan echt niet! Het kan niet zo zijn dat de één naar nul-emissie streeft en de ander helemaal niets doet. De overheid moet zorgen voor een level playingfield.” En dat zul je als overheid moeten handhaven.
 
Ook Hennie Roorda van de Unie van Waterschappen tempert het optimisme. “Duizendmaal de norm voor gewasbeschermingsmiddelen in het afvalwater is in de tuinbouw heel normaal. In het Westland zijn er zelfs plekken waar 18-duizend keer de norm wordt overschreden!” Zij vindt dat het ministerie duidelijke kaders moet stellen. “Strenge normen zorgen voor innovatie. Auto’s worden steeds schoner omdat emissie-eisen strenger worden. Wat dat betreft verwacht ik veel van de Tweede Nota Duurzame Gewasbescherming waarin waterzuivering voor de glastuinbouw verplicht wordt gesteld!” Bovendien geldt dat als de achterstand te groot wordt, je een lange sprint moet trekken met het risico dat je het niet meer bijhoudt en moet afhaken.
 
Veelzeggend was de uitspraak van een vertegenwoordiger van de gewasbeschermingsmiddelenindustrie: “Als de sector in de toekomst onze producten wil blijven gebruiken, zal ze haar watercyclus wel moeten verduurzamen. Anders leiden emissies naar het oppervlaktewater onherroepelijk tot een verbod voor het gebruik van het betreffende middel.”
 
De praktijk van verduurzaming van de tuinbouw blijkt al met al een ragfijn spel van doelen stellen, regels opleggen, handhaven en slim samenwerken om tot een economisch rendabele oplossing te komen. Dat dit kan, is in Bleiswijk bewezen.

Meer informatie
Kijk voor meer informatie op www.aquareuse.nl.

Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

Glastuinbouw Nederland - © 2024