De effectrapportage bij nieuwe bedrijvigheid is een van de 50 aanbevelingen van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten. De handreiking ondersteunt gemeenten in hun taak om adequaat en vroegtijdig te kunnen anticiperen op de huisvestingsvraag van arbeidsmigranten bij nieuwe grootschalige bedrijfsvestigingen. Dit door in vroeg stadium het gesprek aan te gaan met bedrijven. Een aantal pilotgemeenten hebben bijgedragen aan de totstandkoming.

José van der Veldt, programma-regisseur bij de gemeente Hollands Kroon: ‘De effectrapportage voorziet in een behoefte, namelijk het voeren van het ‘goede’ gesprek met ondernemers die zich willen vestigen in de gemeente, of uitbreidingsplannen hebben waardoor de inzet van arbeidsmigranten toeneemt. Simpel gezegd: als arbeidsmigranten nodig zijn om een bedrijf te laten draaien, dan heeft dat impact op de omgeving. Ook denken we aan de arbeidsmigranten die er komen te werken. Het is goed om vooraf met elkaar te spreken over wat nodig is om hen te huisvesten.’

Fatsoenlijke huisvesting
Voor de inzet van arbeidsmigranten is huisvesting misschien wel de belangrijkste voorwaarde. Het is een gezamenlijke opgave voor alle betrokken partijen om te zorgen voor voldoende fatsoenlijke huisvesting. Om dat te realiseren werkt gemeente Hollands Kroon samen met werkgevers, uitzenders en huisvesters van arbeidsmigranten. De effectrapportage kan dienen als leidraad voor het gesprek dat je met elkaar moet voeren.

In Meierijstad, een andere pilotgemeente, zijn er op dit moment zo’n 3.000 vergunde plekken waar arbeidsmigranten op een kwalitatieve manier gehuisvest zijn. Met 6.000 tot 8.000 arbeidsmigranten die dagelijks in de gemeente aan het werk zijn, is het essentieel dat de huisvesting op een kwalitatief correcte manier, maar ook in voldoende mate aanwezig is. De gemeente geeft aan dat dat nog meer in evenwicht moet komen met het liefst een paar grootschalige huisvestingslocaties waar het gewoon prima geregeld is.

Effectrapportage brengt bewustwording
De handreiking effectrapportage ondersteunt gemeenten in hun taak om adequaat en vroegtijdig te kunnen anticiperen op de huisvestingsbehoefte van arbeidsmigranten bij nieuwe grootschalige bedrijfsvestigingen door vroegtijdig met elkaar in gesprek te gaan. Het is een gezamenlijk leerproces, de effectrapportage brengt bewustwording. Het helpt om ondernemers bewust te maken van de maatschappelijke impact van de inzet van arbeidsmigranten. Het is een goede basis voor samenwerking en dat is onmisbaar voor een goede aanpak van de vraagstukken die bij arbeidsmigratie en huisvesting komen kijken‘, aldus Van der Veldt.

Samenwerken met ondernemers
Hollands Kroon en Meierijstad zijn beiden voorlopers op het dossier arbeidsmigranten. Desondanks is er nog steeds heel veel te doen. ‘Meedoen aan de pilot effectrapportage heeft ons meer inzicht gegeven in de huidige stand van zaken. Er is al veel bereikt, maar er zijn zeker nog uitdagingen. Daarom is vooral het gesprek belangrijk zodat we met de mensen in contact komen’, aldus Goijaarts, wethouder gemeente Meierijstad.

‘Het is een taai vraagstuk, maar als je met elkaar in gesprek gaat voordat er een probleem ontstaat, dan worden keuzes bewuster gemaakt. Samenwerking is hierbij cruciaal. De effectrapportage kan helpen bij het voeren van gesprekken en versterken van samenwerking’ vertelt Van der Veldt.

“Samen staan we sterker”

In Noord-Limburg is het familiebedrijf Wijnen Square Crops gevestigd. Op 50 hectare verdeeld over twee vestigingen worden professioneel en met passie paprika’s en (mini)komkommers geteeld. We spreken met Ton Smeets. Samen met Koen Saris en oprichter Pieter Wijnen vormt hij de directie van het bedrijf. Onderwerp van het gesprek is de huisvesting van arbeidsmigranten. Een groep die in het personeelsbestand van Wijnen Square Crops goed vertegenwoordigd is.

In het bedrijf werkt een vaste kern van zo’n honderdvijftig medewerkers waarvan het merendeel afkomstig uit de regio en zo’n vijftig arbeidsmigranten die hier jaarrond werken. Tijdens het seizoen wordt het personeelsbestand aangevuld met honderd tot tweehonderd seizoenarbeiders, die zich voornamelijk bezighouden met oogst- en gewaswerkzaamheden.

Meedoen aan de discussie
‘Als je op dit moment naar de politiek luistert, dan gaat het veel over arbeidsmigratie. We kunnen niet oneindig veel mensen naar Nederland blijven halen, daarom vonden wij het belangrijk om aan de effectrapportage mee te werken’, vertelt Smeets.

‘Als ondernemers en sector laten we ons te weinig horen in de discussie, waardoor het lijkt alsof we niet willen praten. We verstoppen ons een beetje, maar we hebben niets te verbergen. We moeten juist van ons laten horen want als we dat niet doen, dan gaat het mis. Dan zal de politiek over ons besluiten op een manier die niet past bij de praktijk. We moeten dus juist meedoen aan de discussie en laten zien hoe we met onze arbeidsmigranten omgaan en wat onze visie erop is. Alleen zo kunnen we de voorsprong die we hebben als sector behouden.’

We hebben gemeenten hard nodig
‘Dat gemeenten de vraag naar de huisvestingsbehoefte voor arbeidsmigranten mee laten wegen in de besluitvorming over nieuwe bedrijvigheid of grootschalige uitbreiding is zoals het moet werken. Dat de handreiking er is goed’, aldus Smeets. ‘Wel zou het goed zijn als er tussen gemeenten overkoepelend aan gewerkt wordt. Er zijn nu nog grote verschillen tussen gemeenten terwijl het ondernemerschap en ook het leven van een arbeidsmigrant niet stopt bij de gemeentegrens. En we hebben de tijd niet meer. Willen we snel goede huisvesting organiseren, dan hebben we de gemeenten ook heel hard nodig om dat ruimtelijk mogelijk te maken.’

Huisvesting is belangrijkste factor
De huidige arbeidsmarkt, de hoogte van het Wettelijk Minimum Loon en het seizoenskarakter maakt het werk interessant voor arbeidsmigranten. Werkgeverschap voor deze groep brengt zo zijn eigen uitdagingen met zich mee. ‘Wij hebben een aantal duidelijke plannen’, zegt Smeets. ‘Wij willen naar een vastere groep arbeidsmigranten zodat we vanuit dit netwerk makkelijker nieuwe arbeidsmigranten aantrekken. We zullen minder afhankelijk moeten worden van uitzendbureaus en meer zelf moeten gaan regelen, waaronder ook huisvesting. Goede huisvesting is voorwaarde nummer 1 om in de toekomst nog internationale seizoenswerknemers te hebben.’

‘Wij denken dat we op deze manier op termijn meer dan de helft van het personeelsbestand in vaste dienst hebben. Voor de flexibele schil is onze ambitie dat ook zeker de helft uit het ‘netwerk’ komt en in dienst is bij Wijnen Square Crops. Dit vullen we dan aan met flexibele krachten via het uitzendbureau.’

‘Ben realistisch’, adviseert Smeets. ‘Arbeidsmigranten willen in Nederland werken. Komen ze niet uit je eigen netwerk, dan zijn wij een willekeurige werkplek. Lijkt ander werk aantrekkelijker te zijn of betaalt de buurman iets meer, dan stapt een medewerker zo over.

Samenwerken met gemeente
Er zijn inmiddels plannen voor een tweede woonlocatie. Bij deze locatie wordt een eerste deel van de capaciteit voor eigen medewerkers gereserveerd. Dit is belangrijk, zodat de plannen om meer arbeidsmigranten zelf in dienst te nemen, ook daadwerkelijk gerealiseerd kunnen worden. In dit geval komt de eigen ambitie mooi samen met de eisen vanuit de gemeente. Deze vindt het belangrijk dat het merendeel van de gehuisveste arbeidsmigranten voor de eigen onderneming werkt, hier dus bij Wijnen Square Crops. ‘Wij hebben duidelijkheid van de gemeente nodig. Alleen dan kun je plannen maken’, aldus Smeets. ‘Bij wonen op de werklocatie zijn wij als werkgever mede verantwoordelijk.’

Ideale plaatje 
Voor Smeets is het ideale plaatje dat medewerkers die jaarrond werken (en in vaste dienst zijn) uiteindelijk doorstromen naar de woonkern en de seizoenskrachten op het bedrijfsterrein wonen. Wijnen Square Crops heeft hiervoor de krachten gebundeld met partners als de gemeente en het uitzendbureau. De gemeente heeft beleid, de ondernemer heeft woonruimte en het uit-zendbureau staat in haar kracht als het om exploitatie en voldoende bezetting bij de meest flexibele krachten gaat. ‘We moeten dus juist meedoen aan de discussie en laten zien hoe we met onze arbeidsmigranten omgaan en wat onze visie erop is. Alleen zo kunnen we de voorsprong die we hebben als sector behouden. Afstemmen kost tijd, maar samen kom je verder.’

Handreiking Effectrapportage bij nieuwe bedrijvigheid

De handreiking ondersteunt gemeenten in hun taak om adequaat en vroegtijdig te kunnen anticiperen op de huisvestingsvraag van arbeidsmigranten bij nieuwe grootschalige bedrijfsvestigingen. De handreiking bevat 3 instrumenten om de effecten van bedrijfsvestigingen inzichtelijk te maken:

1. De gespreksleidraad, welke gemeenten in staat stelt het constructieve gesprek aan te gaan met ondernemers
2. De lijst met referentieobjecten, welke een beeld geven van het aantal arbeidsmigranten dat in verschillende bedrijven in de sectoren land- en tuinbouw, logistiek, metaal en voeding werkzaam is
3. De instrumentenkoffer. welke gemeenten overzicht geeft van de (juridische) instrumenten die zij tot hun beschikking hebben om te sturen op bedrijfsvestiging enerzijds en huisvesting anderzijds.

De handreiking is te vinden op vng.nl/kennisbank-naleving onder het thema arbeidsmigranten. Neem voor vragen of informatie contact op met het ondersteuningsteam arbeidsmigranten van de VNG via arbeidsmigranten@spam-protectvng.nl.