Dinsdag 18 februari vertrokken we in alle vroegte vanaf Schiphol naar Rome. We bezochten daar het gebied Latina. Hier hebben Ad en Willem Jan Coolbergen samen met René en John Cornelissen het bedrijf Ortolanda. Ad Coolbergen en René Cornelissen hebben deze tweedaagse excursiereis georganiseerd.
We waren met 15 personen, voornamelijk telers maar ook een onderzoeker, een vertegenwoordiger en twee personen van twee verschillende zaadhuizen, aangevuld met de netwerkcoördinator van Glastuinbouw Nederland, die dit verslag voor zijn rekening neemt.

Jaarlijks uitbreiding
11:30 uur arriveerden we in Borgo Grappa op het bedrijf Ortolanda, waar we een presentatie kregen van Willem Jan. Het idee om hier een bedrijf op te starten is ontstaan tijdens een excursiereis met de landelijke commissie in 2000. De vier telers zijn gestart met 3 ha Nederlandse kassen. Later heeft er ieder jaar uitbreiding van het areaal plaatsgevonden. De Italiaanse kassen blijken toch beter en effectiever te werken. De jaren die volgen bouwt het viertal alleen nog maar Italiaanse Archetonni-  en tunnelkassen. Ortolanda teelt nu op 40 ha 6 rondes totaal 240 ha eigen teelt. Daarnaast wordt geteeld in een aantal huurkassen, waarmee de totale productie uitkomt op 340 ha per jaar.

Ortolanda-familie
Het telen in Italië is anders dan in Nederland. Het werken met oogstmachines en klimaatcomputer werkt bijvoorbeeld niet optimaal. Het bedrijf krijgt zo niet de gewenste kwaliteit en Ortolanda kan geen geschikte mensen vinden om met de machines te werken. Daarom wordt in 2012 overgestapt op handmatig oogsten, bossen en telen.
Bij het Italiaanse radijsbedrijf werken 155 mensen, de piek ligt in de periode november tot april. Naast Italianen werken er voornamelijk arbeidsmigranten uit Indië, Roemenië en vluchtelingen uit Afrika. In 2015 is de ‘Ortolanda-familie’ opgericht, hiervoor worden extra activiteiten georganiseerd met als doel binding met medewerkers te krijgen. Mede daardoor is er momenteel sprake van minimaal verloop van medewerkers.
Ortolanda produceert per jaar 4.5 miljoen losse radijs en 12 miljoen bossen van 20 knollen. 20% blijft in Italië, de overige 80% wordt geëxporteerd binnen Europa. De grootste klant is Lidl, het teeltbedrijf belevert deze discounter in zeventien landen.

Overige bedrijven
Op dag 2 werd een bezoek gebracht aan een viertal andere teeltbedrijven in de regio: 
Agri San Donato: 35 ha radijs. Hier hebben we ook een proef buitenteelt bezocht;
Gianni Nocera: 13 ha radijs. In het voorjaar watermeloen;
Agri-italia: Hier wordt radijs, botersla en watermeloen geteeld, allemaal voor Lidl. Hier werd alleen de verwerkingsruimte bezocht;
Ponti Natura: 13 ha botersla, rucola, veldsla en babyleaf.