Ondertussen zitten ondernemers aan beide kanten van de Noordzee in onzekerheid. Er zijn talloze vragen en lang niet altijd antwoorden. De Britse media maken zelfs een vergelijking met ‘Groundhog Day’, een bepaalde dag lijkt een herhaling van de vorige. Inderdaad, in de brexit-saga zijn deadlines vaak erg flexibel gebleven. Maar deze keer komt er geen uitstel: op 1 januari verandert de handel met het VK.

Deal of niet, handel met VK verandert
Hoe dan ook, er komen douane-procedures en inspecties. Het belang van een deal is dat er geen tarieven komen en quota. De Nederlandse bruto agri-export naar het VK is ruim € 8 miljard. Moet er op basis van WTO-regels worden gehandeld, dan zit je al snel met gemiddeld 10% heffing, dus € 800 miljoen aan extra kosten. De belangen zijn groot. Nederland verdiende vorig jaar ruim € 28 miljard aan de export van goederen en diensten naar het VK. Chauffeurs, vervoerbedrijven, importeurs en exporteurs moeten per 1 januari alle documenten op orde hebben voordat ze hun producten naar het VK kunnen brengen. De Nederlandse havens, onder meer Rotterdam, Amsterdam, Moerdijk en IJmuiden zijn brexit-flyeracties begonnen om iedereen nog maar weer eens een keer op scherp te zetten.

Plan voor oud-en-nieuw
Goederen die de EU vóór of op 31 december verlaten, kunnen gewoon het Verenigd Koninkrijk nog in. Maar let op: tijdens de feestdagen wordt er minder gevaren.  Daarentegen dreigt in de dagen vóór oud-en-nieuw een vervoerspiek op veerboten en containerschepen. Franse vissers dreigen in het geval van een no-deal heftig te reageren, zo is de verwachting. Bedrijven maken intern al afspraken om tussen de feestdagen en half januari geen risicovolle transporten naar het VK te plannen. Eerst kijken hoe het loopt.

Productieplanning: bouw flexibiliteit in
Voor veel boeren en tuinders is dit de periode dat de productie en afzet voor het volgende jaar wordt geregeld. Als producten normaal gesproken ook naar het VK gaan, overleg dan met afnemers over verwachtingen en of het wellicht raadzaam is om toch wat extra zekerheden in te bouwen. Houd ook rekening met koersfluctuaties van het Britse pond.

Geen documenten, geen toegang
Exporteurs op het VK moeten geregistreerd staan bij douane (EORI-nummer) en inspectiediensten. Wie dat nu nog niet geregeld heeft, is rijkelijk laat. Overleg in ieder geval met de ketenpartners of ieder zijn papieren en procedures op orde heeft en maak een ‘plan B’ voor het geval er zaken mis gaan begin januari, bijvoorbeeld door opstoppingen. Maak afspraken over onverhoopte schade als transporten vertraging oplopen.

EU-richtlijnen en Britse richtlijnen
Hoewel de Britten blijven zeggen dat ze vasthouden aan het huidige hoge niveau van eisen aan producten, willen ze toch ook laten zien dat ze nu autonoom regels kunnen aanpassen. En dus moet daar op worden gecontroleerd. Zo moet een bloementeler regelen dat hij fytosanitaire certificaten heeft die aan de overkant worden geaccepteerd. Voor producten van dierlijke oorsprong dient een gezondheidscertificaat (EHC) uitgegeven te worden.  Stem dus af met de afnemer/importeur. De chauffeur heeft van de Britten een nummer nodig dat gekoppeld is aan de vracht en de auto.

Hoe streng zijn de Britten aan de grens?
Dat is de grote vraag. Vooral verse producten lopen gevaar. Voor hoog-risico (high priority)  plantaardig materiaal gelden inspecties op de locatie van de importeur (Place of Destination, de importeur moet die wel laten registreren) vanaf 1 januari, er hoeft niet meteen BTW te worden betaald, mits er netjes wordt geregistreerd. Hoog-risico wil onder andere zeggen: plantmateriaal, consumptieaardappelen, sommige zaden en stekmateriaal, houten producten en gebruikte landbouw/bosbouwmachines. Voor overige producten is pre-registratie vanaf 1 april verplicht (en gelden er ‘fees’), maar is er nog steeds inspectie op de locatie waar wordt afgeleverd. Vanaf 1 juli zou de inspectie gaan plaatsvinden in de haven en moet er meteen worden afgerekend. Maar er is nog onduidelijkheid over welke haven voor welk product. Zie figuur in de bijlage.

Waslijst aan onbeantwoorde vragen
Deze vragen hebben mede betrekking op de glastuinbouw:

• Biologische certificering: wederzijdse erkenning van elkaars certificaten is geregeld voor 2021. Voor daarna nog niet.
• Bloemen en groenten die binnenkomen uit Kenia kunnen door naar het VK, want met dat land heeft de Britse regering voorlopige afspraken gemaakt. Kenia is lid van de East African Community (EAC), waarmee de Britse regering nog in onderhandeling is.
• Voor bollen geldt dat er maximaal 1% aan grond aan mag zitten, in principe wat resteert aan grond zonder te wassen.
• Houten verpakkingsmateriaal zoals pallets moet vanaf 1 januari voldoen aan de zogenaamde internationale ISPM15 standaard en dat betekent dat er een hittebehandeling nodig is en duidelijke markering. Er is nog geen duidelijkheid over planten op substraat met houtsnippers.

Is er geld voor eventuele schadevergoeding?
De Europese Unie heeft een fonds van € 5 miljard, met name bedoeld voor lidstaten die het hardst worden getroffen door brexit. Op het lijstje van landen staan nu: Frankrijk, Duitsland, Nederland, Ierland, Denemarken, Spanje en Polen. Het geld is bestemd voor alle sectoren die worden geraakt.

Vervolg
In afwachting van een deal moeten het Europees Parlement en het Britse Lagerhuis nog instemmen. Het Europees Parlement plant alvast een buitengewone sessie op 28 december. Geluk bij ongeluk: door corona is iedereen inmiddels gewend aan videovergaderen. De Europarlementariërs hoeven dus niet tussen kerst en oud-en-nieuw af te reizen naar Brussel. Zo’n last-minute scenario betekent wel dat over een aantal aspecten van de deal later moet worden gestemd, omdat hier de nationale parlementen ook zeggenschap hebben. Dat betekent dat de tekst van de deal eerst in 23 talen moet worden vertaald. Maar over het handelsdeel kunnen de Europese Raad van regeringsleiders en het Europees Parlement zelf besluiten. Het risico blijft dat één lidstaat op het laatste moment moeilijk gaat doen, omdat men op een ander dossier nog even snel wat wil binnenhalen. En daarmee groeit de kans op een onverhoopte ‘harde Brexit’.