WKK, wat is dat precies?

Je kon er in 2022 niet of nauwelijks omheen: de energiecrisis. Door de spanningen tussen Rusland en Oekraïne stegen de gas- en energieprijzen in Europa eind 2021 al tot enorme hoogte. Toen eind februari 2022 daadwerkelijk de oorlog tussen beide landen uitbrak, was een Europese energiecrisis een feit.

De glastuinbouw kwam in die periode vaak in het nieuws. Door de oorlog werd het gas duur, heel duur. Onder andere doordat er minder Russisch gas naar West-Europa kwam en Europa ook minder gas wilde afnemen. Veel telers zijn nog (deels) afhankelijk van gas, voor de teelt van hun bloemen, planten, groenten en fruit. Daarbij speelt de WKK een belangrijke rol. Maar wat is een WKK eigenlijk en wat is de relatie met de hoge gasprijzen? En waarom is die WKK niet alleen belangrijk voor de glastuinbouw, maar ook voor het elektriciteitsnet?

Die vraag heb je je bij het lezen van al die berichten over de gasprijzen wellicht ook weleens gesteld. Het antwoord dat WKK staat voor warmte-krachtkoppeling is niet voldoende. Maar wat is het dan wel? En waarom is de WKK zo belangrijk voor bedrijven in de glastuinbouw en daarbuiten?

Hoog rendement

WKK staat voor het gelijktijdig (gekoppeld) opwekken van warmte en kracht. Daarvoor gebruikt de teler een verbrandingsmotor. Een WKK levert dus kracht (elektriciteit), maar ook warmte op.

  • In veel industrieën gaat die warmte verloren, maar niet in de glastuinbouw. Want die warmte is voor veel gewassen in de kas noodzakelijk om optimaal te kunnen groeien. Met behulp van een efficiënt buizenstelsel door de kas en de inzet van warmtebuffers, komt die warmte direct bij de planten terecht.
     
  • Bij kracht moet je in dit geval denken aan elektriciteit. Met de motor, die draait op gas, wordt een generator aangedreven die op zijn beurt weer elektriciteit opwekt. Die elektriciteit wordt in de kassen gebruikt om lampen te laten branden, of stroom aan het elektriciteitsnet te leveren als dat nodig is. Die lampen maken het mogelijk om ook in de donkere maanden van het jaar mooie, lekkere en gezonde producten te telen.
     
  • Als je dan ook nog weet dat de CO2, dat als derde product vrijkomt bij het gebruik van de WKK, nuttig wordt gebruikt als voedingsstof voor de planten, dan begrijp je dat de WKK voor telers een zeer slimme en nuttige machine is. Een machine met een hoog rendement, want nagenoeg alle energie die in aardgas zit wordt gebruikt.

Glastuinbouw als stroomleverancier

Maar dat is nog niet alles. Een teler heeft de opgewekte elektriciteit niet altijd zelf nodig. In de zomer branden de lampen in de kas bijvoorbeeld veel minder. Ook zijn er veel bedrijven die wel een WKK hebben, maar die geen extra belichting nodig hebben. Vanuit de glastuinbouw wordt er dus een hele hoop elektriciteit aan het net geleverd. In 2021 produceerde de glastuinbouw bijna 10% van de totale hoeveelheid gebruikte elektriciteit in Nederland. Op bepaalde momenten leveren bedrijven de stroom terug aan het elektriciteitsnet als dat nodig is. Vergelijk dat maar met huiseigenaren met zonnepanelen, zij doen hetzelfde als ze meer stroom opwekken dan zelf gebruiken.

In de piekperiode van de energiecrisis was de WKK daarom extra belangrijk voor telers. Om de WKK te laten draaien was weliswaar duur gas nodig, maar voor de teruggeleverde elektriciteit kregen zij een vergoeding. Daardoor bleef de vrijgekomen warmte betaalbaar. Wel konden veel telers in de donkere wintermaanden niet anders dan hun lampen uitlaten, omdat het opwekken van stroom voor eigen gebruik te duur was.

Werken aan de klimaatambities

Het klinkt misschien raar, maar door de stroom die teeltbedrijven met elkaar leveren aan elektriciteitsbedrijven kan Nederland verder verduurzamen. Door gebruik van zonne- en windenergie worden we als land steeds duurzamer. Maar de zon schijnt niet altijd en sowieso niet de hele dag. Ook hebben we niet elke dag evenveel wind. Op die momenten bieden de WKK’s van tuinders de oplossing. Een WKK kan snel en eenvoudig worden opgestart, waardoor het tijdelijke gebrek aan groene energie (lokaal) kan worden opgevangen. Daarom vertelt de glastuinbouw ook voortdurend dat telers ons land helpen om de energietransitie mogelijk te maken en de klimaatambities te realiseren.

Ook als er teveel wind en zon is, kunnen telers een belangrijke rol spelen. Een glastuinbouwbedrijf kan die elektriciteit nuttig gebruiken. Daarover binnenkort meer!

Toekomst van de WKK

Een WKK draait op gas en we moeten en willen de komende twintig tot dertig jaar van het gas af. Hoe gaat de glastuinbouw dat doen? Dat is een goede en begrijpelijke vraag. Er zijn meerdere oplossingen.

  • Een van de opties is om de WKK in de toekomst niet langer te laten draaien op aardgas, maar op groen gas of waterstof. Daar wordt volop onderzoek naar gedaan.
  • Een ander traject is dat telers hun kassen steeds meer gaan verwarmen met aardwarmte. Verspreid door het land zijn er al twintig van deze projecten, die ook wel geothermie worden genoemd.
  • De stroom die de teler nodig heeft, moet komen van zonne- en windenergie.
  • CO2, ook noodzakelijk voor de groei van planten, is ook nog een uitdaging. Dat moet ergens anders vandaan komen, zoals groene CO2 die vrijkomt uit bijvoorbeeld de productie van groen gas, biomassa of uit de buitenlucht.

Mogelijkheden genoeg dus om de glastuinbouw in 2040 fossielvrij te maken! Maar het kost nog heel wat inzet om alle plannen te realiseren.

Facts & Figures

  • Wist je dat de glastuinbouw met de teruglevering van haar totale elektriciteitsproductie voorziet in ruim 9% van de totale Nederlandse elektriciteitsconsumptie?

Glastuinbouw Nederland - © 2024