De sterk gestegen kosten baren Theo van Vliet, als ondernemer én als bestuurder, de meeste zorgen. “Stijgingen van 30-40%, en bij energie zelfs nog meer, zijn zeer ingrijpend. Dat is lastig in een markt die vooral wordt gereguleerd door vraag en aanbod.” De energieproblematiek heeft naar zijn mening de grootste impact. “Er is altijd een oplossing, maar daar hebben we dit keer ook wel de medewerking van de overheid voor nodig, zowel nationaal als  Europees. Dat valt vooralsnog niet mee.” Sterker nog, Theo betwijfelt of de politiek wel gaat meebewegen. “Europa wil dat we eind 2022 onafhankelijk zijn van Russisch gas. Om dat te realiseren, wordt verwezen naar diverse alternatieven. LNG uit de VS wordt onder andere genoemd, maar Amerikaanse bedrijven geven aan dat dit nog zeker vijf jaar gaat duren. Dan zijn dergelijke afspraken niet slim en ondoordacht. Want wat als we komend jaar wél een strenge winter krijgen, hoe houden we de boel in onze kassen dan nog warm?”

Grillige politiek
De ambitie van de glastuinbouw om te verduurzamen is onveranderd, maar om die waar te maken is tijd nodig. “Aardwarmte wordt veel genoemd en geroemd, maar voor een nieuw project gerealiseerd is, ben je zo maar vijf jaar verder. Bovendien vervangt het slechts een deel van de basislast. In een teeltgebied als Rilland in Zeeland is het bijvoorbeeld helemaal geen alternatief. Waterstof is een andere optie, maar dat duurt in mijn beleving nog wel twintig jaar.” Dat rechtvaardigt de vraag of de glastuinbouw zoveel tijd wel krijgt. “Er is natuurlijk al veel geïnnoveerd door de sector, maar de grilligheid van de politiek maakt het onvoorspelbaar. Nog maar een paar maanden geleden was biobrandstof bijvoorbeeld een veelgeprezen alternatief, maar dat is nu alweer compleet achterhaald.”
Wispelturige regelgeving is een remmende factor, meent Theo. “Dat zie je bij aardwarmte, maar ook bij CO2. Het geeft te denken dat de industrie gesubsidieerd wordt om CO2 in de grond te stoppen, terwijl wij het als grondstof voor onze planten dringend nodig hebben en het lastig kunnen verkrijgen. Dat staat juist verduurzaming in de weg.”

Betere lobby
Dat schreeuwt naar zijn mening om meer samenwerking tussen partijen, bedrijven en instanties en om krachtige, gerichte lobby in Brussel en Den Haag. “Betere samenwerking is het begin. Ook zonder de oorlog in Oekraïne moesten we het gasverbruik al flink terugschroeven. Echter, iets waar je jaren stapsgewijs aan werkt, heb je zelfs onder druk niet zomaar in twee tot drie jaar gerealiseerd. Daar ligt een belangrijke taak voor bestuur en organisatie van Glastuinbouw Nederland. De tuinbouw moet ook wel de tijd krijgen om zich aan te passen. We moeten in gesprek met de politiek, meedenken en verstandige, maar zeker ook realistische ideeën aandragen. Als sector zijn we best bereid om te veranderen. Innoveren zit in ons DNA, maar we hebben wel tijd nodig om vernieuwingen toe te passen. Ondertussen mag de lobby in Den Haag en Brussel niet stilvallen. Dat kan en moet beter.”
Theo van Vliet constateert dat de landbouw vaak de boventoon voert in de gesprekken met de Europese politiek. “De glastuinbouw komt er vaak maar bekaaid vanaf. We zien dat er nog zoveel onbekend is over onze sector. We kunnen op een zeer beperkte oppervlakte super efficiënt, veilig en betrouwbaar produceren, op duurzame wijze en conform alle richtlijnen op gebied van voedselveiligheid en milieu. Na de Tweede Wereldoorlog was er een periode van voedsel in overvloed. Die situatie zou weleens anders kunnen worden de komende jaren, als gevolg van de huidige crisis en inflatie. (Al zou je dat gezien de drukte op Schiphol deze dagen niet zeggen.)”

Eigen zelfvertrouwen
Met de snel en sterk stijgende kosten, die ook nog eens bijna niet zijn door te rekenen, kan bijna geen enkele ondernemer omgaan, zo stelt de tomatenteler. “Vergeet niet dat die trend al voor de inval van Rusland is ingezet. Minder beschikbaarheid van zeecontainers, duurdere grondstoffen en transport en sterk oplopende energieprijzen. Het zijn geopolitieke ontwikkelingen, waar we als glastuinbouw totaal geen invloed op kunnen uitoefenen.” Dus moet de sector voor een belangrijk deel terugvallen op het eigen zelfvertrouwen, op het besef dat in het verleden wel meer crisissituaties het hoofd zijn geboden. “Natuurlijk is de situatie nu extreem, maar we hebben een sterke sector en ik vertrouw erop dat we er met elkaar bovenop komen.”
Dat zal een proces zijn van permanente verandering. “Er zullen zeker bedrijven afvallen. Het is daarnaast essentieel dat (teelt)bedrijven gericht gaan samenwerken. Het landschap is te veel versnipperd, terwijl de bundeling aan retailzijde alleen maar verder gaat.” Dat is de boodschap die Theo wil meegeven aan collega-ondernemers: kies voor samenwerking! “Dat kan leiden tot meer mogelijkheden van specialisatie, een betere toepassing van kennis en verdere mogelijkheden tot professionalisering. Dat geldt zeker ook voor de afzet. We hebben nog steeds te maken met te veel aanbieders met eenzelfde product bij dezelfde klant. Dat kan en moet anders om onze positie in de keten te verstevigen.”

Maatschappelijke bijdrage
Ook Glastuinbouw Nederland moet volgens Theo van Vliet inzetten op brede samenwerking in de keten en de agrarische sector. “En zoals gezegd moet de lobby meer aandacht krijgen. We moeten dichter op de besluitvorming zitten. Nu krijgen we vaak pas inzicht als een proces te ver gevorderd is, denk aan de ODE. Investeren in eigen lobbyisten is pure noodzaak.”
De tomatenondernemer erkent dat de sector niet zo goed is in het overbrengen van de boodschap en de meerwaarde van de glastuinbouw op een breder publiek. “Hier valt nog veel te winnen. ‘Be good and tell it’. We hebben de publieke opinie en de overheden niet echt mee de laatste jaren. Hier ligt nog een uitdaging voor Glastuinbouw Nederland.”
Dat belang neemt naar zijn mening alleen maar toe, omdat het ondernemersklimaat er in Nederland niet beter op wordt. “De overheid is ondernemers niet erg gunstig gezind. Zowel nationaal als Europees krijgen we steeds meer regelgeving. Kijk maar naar CO2, energie, stikstof, fijnstof of arbeid. Nederland dreigt meer en meer vast te lopen in bureaucratie en complexe formulieren. Ook dat is een alarmerende constatering. Er liggen dus nogal wat uitdagingen in het verschiet. De schouders moeten eronder.”

In de rubriek ‘Bestuurder in beeld’ laten we maandelijks een bestuurslid van Glastuinbouw Nederland aan het woord over zijn of haar bestuursactiviteiten, het ondernemerschap en visie op de actualiteit.
(Tekst: Roger Abbenhuijs)