Natuurherstel vraagt ambitieuze doelen. Zo houden we onze planeet gezond, schoon en leefbaar. Met hun bloemen en planten willen onze telers dan ook een bijdrage leveren aan het beschermen en beheren van biodiversiteit. Het oorspronkelijke wetsvoorstel van de Europese Commissie schoot echter aan dat doel voorbij. Eerder werd de wet daarom bijna in de Raad en het Parlement verworpen. Deze deal probeert de belangrijkste angels eruit te halen, maar kent nog vele open eindjes. Daardoor neemt dit akkoord neemt de druk op de vergunningverlening en het mkb niet weg.

Natuurdoelen juridisch onzeker
De deal verplicht lidstaten om in 2030 in 30% van alle natuur (‘habitatten’) met een slechte kwaliteit herstelmaatregelen door te voeren. Tegen 2050 loopt dit op tot 90% van het habitatoppervlak in slechte staat. Tot 2030 moeten lidstaten daarbij prioriteit geven aan herstel van Natura 2000-gebieden, daarna kijkt de wet naar alle natuur in het land. Om habitatten een gezonde status te geven, moeten lidstaten stapsgewijs maatregelen treffen om deze terug weer te brengen in de natuur. In bepaalde gevallen kan een lidstaat een uitzondering krijgen van deze doelen, bijvoorbeeld als een habitat veel voorkomt in Europa of herstel om externe redenen achterblijft. Dat geeft lidstaten enige flexibiliteit.

Vervolgens moeten landen ervoor zorgen dat deze natuur niet meer in kwaliteit achteruitgaat. Oorspronkelijk was dit verslechteringsverbod een verplichting, nu moeten lidstaten zich inspannen om dit te voorkomen. Daarnaast kan voor een specifieke habitat een uitzondering worden verkregen, wanneer de algehele status van dit habitat in een (dichtbevolkt) land wel verbeterd. Die inspanningsverplichting geeft ook onzekerheid. Hoewel het niet langer om verplichtingen maar om ambities gaat, weten we niet of de rechter dat later ook handhaaft. Jurisprudentie zal dat de komende decennia duidelijk moeten maken. Een groot risico, want dat kan opnieuw leiden tot grote problemen in de vergunningverlening, zoals we nu met stikstof zien.

Door met de energietransitie en een handrem
Glastuinbouw Nederland is ingenomen dat projecten van publiek belang, zoals energie-infrastructuur, een uitzondering kunnen krijgen op het verslechteringsverbod. Daarmee houden we de energietransitie in de benen. Ook de handrem, mits concreter uitgewerkt, kan kansen bieden om de natuurdoelen te pauzeren wanneer de EU-voedselsoevereiniteit in het geding komt.

In dat licht blijven er zorgen over de impact van de vernattingseisen voor veen op substraten. In 2030 moet op 30% van het veengebied herstelmaatregelen zijn ingevoerd, een kwart van dit gebied moet zijn vernat. Dit loopt op tot 50% tegen 2050, waarvan ten minste een derde vernat. Dat kan de toegang tot veensubstraten in de toekomst sterk beperken, terwijl een groen en gezonder Europa juist meer veensubstraten vraagt.

Nederlandse implementatie
Met de plannen voor het NPLG en ‘Bodem en water sturend’ zet het Nederlandse kabinet al forse stappen richting een betere natuur-, bodem- en waterkwaliteit in ons land. Voor Glastuinbouw Nederland bieden deze plannen ruimte voor de landelijke implementatie van deze wet. Verdere stapeling van doelen en gebiedsprocessen moet worden voorkomen. Dat zet de vergunningverlening en de (nu al) ingewikkelde opgave van de ruimtelijke ordening alleen maar verder onder druk zetten en bevordert natuurherstel niet.

Vervolg
Dit akkoord is een voorlopig maar wel uitonderhandeld akkoord. De komende maanden zullen zowel de Raad (mogelijk begin december) en het Parlement (waarschijnlijk begin januari) definitief instemmen met de Natuurherstelwet.